2. Ouderschap en opvoeding

Goed voorbeeld doet goed volgen

Iedereen weet hoe belangrijk opvoeden is. Het is een vak apart waar we niet per se goed op zijn voorbereid en waar we geen les in krijgen. We kregen er een voorbeeld van in onze eigen opvoeding. Dat is wat we ons eigen hebben gemaakt. Wat wij leerden geven we door en op hun beurt nemen onze kinderen over wat wij voordoen. Wat we niet meegekregen hebben, of onszelf later niet hebben aangeleerd of eigengemaakt, kunnen we ook niet doorgeven aan onze kinderen.

Kinderen laten zien wat ze ontvangen

Het is mooi als opvoeding van kinderen voortkomt uit kennis en kunde over bewustwording en persoonlijke ontwikkeling. Zonder dat kan opvoeden makkelijk leiden tot een vorm van conditioneren en aanleren van sociaal wenselijk gedrag. ‘Dankjewel’ zeggen voor iets dat je eigenlijk misschien wel niet wilt.

Een wijsheid van Inayat Khan luidt: ‘Het hart van een kind is als een fotografische plaat. Klaar om alles te weerspiegelen waaraan het wordt blootgesteld’. Dat is een waardevol inzicht. Kinderen laten zien wat ze ontvangen. Zo spiegelen ze ons. Zo weerspiegelen ze ons leven en geven een inkijk in onze emoties, verlangens, doelen, vermogens en beperkingen. Kinderen openen ons zo de ogen en, als we het willen zien, maken ze ons bewust van wie we van binnen zijn. Dat gebeurt volkomen automatisch. Kinderen doen dit onbewust, met hun gedrag, spel en ontwikkeling. Het ontstaat doordat wij met hen samenleven en op elkaar reageren.

Opvoeding is zelfopvoeding

Ouders en kinderen begrijpen elkaar soms niet gemakkelijk of niet goed. Het is alsof ze een verschillende taal spreken. Dat is ook zo. Volwassenen denken veel en spreken vaak met veel of moeilijke woorden. Kinderen ‘spreken’ met hun lichaam, door te voelen en te doen, ze beelden iets uit in hun gedrag, emoties of spel. Kinderen en volwassenen kunnen elkaar zo nogal gauw kwijtraken in de communicatie. Die deur gaat weer open als we beseffen dat kinderen ons spiegelen.

Ieder kind in elke situatie op een geheel eigen manier. Een kind dat niet spreekt kan ons bijvoorbeeld vertellen dat we minder moeten gaan praten en meer mogen voelen of iets te doen hebben. Een zwijgend kind kan ook zeggen dat er ooit iets belangrijks in ons is stilgevallen dat graag weer stem wil krijgen. De mogelijkheden zijn talrijk en ontvouwen zich in ieder uniek verhaal anders.

Wanneer het gedrag van een kind lastig is, ons stoort of ons raakt, betekent dat feitelijk dat het kind iets aan ons vraagt. Laten we dus eerst ons eigen leven onderzoeken, voordat we iets aan het kind willen bijschaven of veranderen. Wanneer wij begrijpen én doen wat het kind ons vraagt, zal het lastige gedrag of het aandachtvragen vaak als vanzelf verdwijnen. Het is overbodig geworden, omdat wij de mens zijn geworden die het kind als voorbeeld nodig heeft.

Zo gaan opvoeding en zelfopvoeding hand in hand en leren we samen met kinderen het leven te leiden waar we diep van binnen naar verlangen en dat eigenlijk bij ons past. We worden twee keer opgevoed: de eerste keer door onze ouders en de tweede keer door onze kinderen.


Kinderen zeggen:

“Jeetje, wat kan ik nog veel leren! En jullie trouwens ook! Zullen we dat samen doen? Zet je telefoon, televisie, computer en je drukte maar uit. Willen jullie mij voordoen hoe het leven werkt, want dat snap ik nog niet goed. Mag ik jullie dan voordoen hoe het leven bij jullie van binnen werkt, want volgens mij snappen jullie dat niet altijd goed. Ik doe het voor, als een toneelstukje, want ik weet niet hoe ik het zeggen kan. Ik doe gewoon lastig als jij ergens last van hebt. Als jij niet naar jezelf luistert dan luister ik niet naar jou. Als jij vergeten bent wat je nodig hebt dan vraag ik er om”. 


Inlevingsvermogen

Ouder zijn is een taak die nieuwe vaardigheden vraagt. Eén van de belangrijkste vaardigheden voor ouders is inlevingsvermogen. Een kind ervaart de dingen immers zo anders dan wij. Jonge kinderen hebben nog geen bewuste herinneringen en kunnen niet praten over wat ze meemaken. Daarom nemen we vaak aan dat ze geen last hebben van dingen die ze pijnlijk vinden, maar dat is een verkeerde aanname. We weten uit onderzoek dat alles wat ze meemaken wel degelijk wordt beleefd en opgeslagen in hun lichaam. Dit wordt meegenomen in en is zelfs bepalend voor hun hele verdere leven. Daarom is het belangrijk dat we de belangen van kinderen leren begrijpen en behartigen. Dat we niet alleen oog hebben voor onze eigen behoeften.

Opnieuw evenwicht vinden

De komst van een kind maakt van twee mensen ouders. Een rol waar we vaak in moeten groeien en die nieuwe verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Er ontstaat een nieuw samenleven waar ouders en kinderen beiden van groeien.  
De komst van een kind vraagt om een nieuw evenwicht in de relatie van twee mensen die ouders zijn geworden. Een nieuwe balans in de tijd die we doorbrengen met ons kind, met elkaar en met onszelf. Het is belangrijk om op één lijn te komen over de opvoeding van de kinderen en de waarden die we ze meegeven.
Kinderen krijgen en een gezin hebben betekent dat we dingen van ons oude leven opgeven. Kinderen vragen immers veel aandacht, zorg en tijd. Tijd en aandacht die eerder beschikbaar was voor onszelf, voor elkaar en voor andere bezigheden of hobby’s. We krijgen gewoon een ander leven. We weten uit onderzoek dat alle tijd, aandacht, zorg en liefde die we vanaf het allereerste begin in kinderen investeren later de opvoeding en verstandhouding gemakkelijker maakt. Het leidt tot gelukkige en stabiele kinderen. 
Het ontstaan van een gezin vraagt ook om een nieuwe balans tussen werk en thuis. Het combineren van werk en ouderschap kan een uitdaging zijn. Meestal vinden we het fijn als we er kunnen zijn voor de kinderen en daarnaast kunnen bijdragen aan de samenleving met ons werk. Wat de beste verdeling is ontdekken we gaandeweg en in elke fase opnieuw. Samen met onze partner en vrienden of familie zoeken we naar oplossingen en bepalen we of we een deel van de opvoeding aan gastouders of de kinderopvang willen overdragen. 

De juiste woorden

Wat we zeggen en hoe we iets zeggen kan een mens maken en breken, dat weten we allemaal uit eigen ervaring. Goede communicatie is zo belangrijk. Begin eens met het weglaten van woorden als niet, niemand, nooit, niks, nergens of woorden met ‘on-‘ en ‘-loos’. Te vaak zeggen we wat een kind niet moet doen. Niet rennen, niet zo gevaarlijk doen, niet springen op de bank, stop met plagen of ‘dat is waardeloos’ en ga zo maar door. Het probleem is dat de boodschap niet aankomt bij een kind. Denk nu zelf maar eens niet aan een blauwe hond. Die zie je meteen voor je. Zo werken onze hersenen. Het woordje 'niet' dringt niet of pas later tot ons door. Zo werkt het ook bij kinderen. Ze gaan juist doen wat jij hen vraagt niet te doen. We kunnen beter zeggen wat we graag willen dat er gebeurt en wat we van hen verwachten. In plaats van ‘niet rennen’ kunnen we zeggen ‘loop maar met me mee’. Dat is duidelijk en het kind weet precies wat er van hem of haar verwacht wordt. En wel zo prettig voor ons, want we hoeven niet steeds politieagent te zijn. Dat noemen we ‘hele taal’, taal die beschrijft en uitnodigt, bevestigt in plaats van ontkent. Zoals wij met kinderen praten, zo leren zij praten met andere kinderen en volwassenen. Onze woorden worden ook de stem die zij later in zichzelf horen. 
Heldere taal, zorgvuldig, direct, eerlijk en liefdevol. Dat helpt. Die zou jij ook hebben willen horen. Gewoon zeggen wat er is, zeggen wat we voelen en wat we bedoelen. Dat is helder. Dat klopt met wat kinderen aanvoelen. Hele taal leren spreken doet trouwens ook iets met ons. We geven een nieuwe koers aan oude, afkeurende stemmen die in onszelf klinken. Maak er dus een mooi spel van om elkaar te leren hoe je dingen anders kunt zeggen.

Leef het voor

Natuurlijk geven we aan kinderen ook door wat we doen en hoe we leven. Zoals wij met onszelf, ons lichaam, ons leven, met elkaar, met voedsel, de natuur en de wereld omgaan, is hun voorbeeld. Een respectvolle, eerlijke, liefdevolle benadering is belangrijk. Oordeel niet voordat je in iemands schoenen hebt gestaan. Zeg wat je bedoelt, laat zien wie je bent en leef zoals het goed is. 

Het begint met goed voor jezelf zorgen

Wanneer we ons gedrag veranderen en de kwaliteit van ons eigen leven verbeteren, wordt het gedrag van onze kinderen als vanzelf aangenamer en positiever. Natuurlijk komt het hen ten goede, en onze omgeving. Begin dus bij jezelf voordat je je kind of de wereld probeert te veranderen. Als we merken hoe goed dit uitwerkt, raken we steeds meer gemotiveerd om voorbij het gedrag van kinderen te kijken. We leren begrijpen wat ze eigenlijk zeggen. We leren steeds beter om het leven te leven dat voor ons is weggelegd. Een groot plezier voor hen en ons. 

Bewustwording en je leven veranderen kan spannend, intensief of indrukwekkend zijn. Daarnaast is het bijzonder waardevol, groeizaam en mooi. De juiste aandacht hebben voor jezelf, dat is waar kinderen om vragen. Tijd, zorg en liefde geven aan jezelf en aan het kind dat je zelf ooit was. En we kunnen er hulp bij vragen.
Ons inspirerende voorbeeld zullen kinderen van harte volgen. 

IDEEËN

• Laat kinderen gewoon kind zijn. 
• Geef kinderen vooral aandacht, tijd, liefde en een echt thuis. 
• Geniet van het opvoeden en wees er trots op. 
• Vind een manier om samen ouderschap en werk te combineren.
• Leer goed naar je kinderen te luisteren en te kijken. 
• Wees een liefdevolle ouder voor het kind dat jij zelf ooit was.
• Vraag hulp als je die nodig hebt.
• Leer ‘hele taal’ te spreken.
• Beloon opvoeden met een basisinkomen: het is een belangrijke taak.

WINWINWIN 

Win 1: Als jij het kind dat je zelf ooit was alsnog met liefde benadert
Win 2: dan worden je echte kinderen als vanzelf ook met liefde benaderd
Win 3: en dragen jullie dit uit in de omgang met anderen.

TIP
Ga naar een ouderschapscursus op basis van spiegelen.